فلسفهی کاراتهدو
مهمترین جنبهی آموزش کاراته، فلسفهی آن است. فلسفهی کاراتهدو (بودو) یعنی آموزش روح و روان، یعنی ساختن شخصیت. از نظر آداب و رفتارهای سنتی وقتی شاگردان اين هنر در بدو امر وارد دوجو ميشوند، در قدم اول برابری را فرا میگیرند. تمامی هنرجویان باید مراحل تکاملی خود را از پایینترین نقطه شروع کرده و به تدریج خود را به سطوح بالاتر برسانند، نتیجهی این تلاش بدون در نظر گرفتن تفاوتهای فردی و سبکی، کسب فضایل بالاتری همچون احترام، همدردی، حقشناسی، پاکدامنی و ... است.
کاراته راهی است که از طریق آن شخص با فروتنی به ضعفهای خود واقف میشود و در اینجاست که از طریق فضایل کسب شده ضعفهای خود را به نقاط قوت خویش تبدیل میکند.
به این سنت مورد دیگری نیز باید اضافه شود و آن آموزش روح و روان است یا بعبارتی دیگر فرهنگ سازی است. در گذشته هنگامی که شاگردان این هنر دارای فرهنگ و انضباط اجتماعی یکسانی بودند توجه بسیار زیادی به این فضایل میشد و قاعدتاً هیچگونه مشکل و سؤالی نیز پیش نمیآمد و در صورت مطرح شدن سؤالی، جواب کاملاً واضح و روشن بود. ولی امروزه جهان تغییر کرده است. کاراته از فرهنگهای متفاوتی گذر کرده و عصارهی انضباط و نظم اجتماعی آن همانند گذشته واضح و آشکار نیست.
مربیان میبایست از این نقاط ضعف آگاه باشند و سعی نمایند که در روشهای تدریس خود این مهم را در نظر بگیرند تا بتوانند هنرجویان را به مدارج بالای روحی برسانند. ذهن غربی (غیر ژاپنی) با تمایلات ورزشی و آکادمیکی که دارد فرهنگ کاراتهدو را دچار تغییر کرده و این فهم مسلم را مشکلتر ساخته است ولی با تبدیل این نقاط ضعف به نقاط قوت، ذهن غربی باید در پاسخ این پرسشها استقامت و پشتکار به خرج دهد، زیرا تنها راه دستیابی به معنی تعلیمات اخلاقی در کاراته است.
بودو (هنرهای رزمی) در روند رشد ما دخالت دارد و چون بطور کلی فکر و ذهن انسان از آنچه که در یکصد سال پیش بوده تغییر کرده، کاراته نیز سطح جدیدی را توسعه داده که برگشت ناپذیر است. این سیر طبیعی است و باید اینگونه نیز باشد.
به همین دلیل، مربیان به این نتیجه رسیدهاند که تعلیم کاراته (و بطور کل بودو) در دنیای امروزی نسبت به دیروز تغییر کرده. زمان آن رسیده و نیاز هم در این است که شاگردان را در تمامی جنبههای آن آموزش داده و آنها را با مفاهیمی از قبیل تاریخ و سیر تکاملی سبکها، فلسفهی پیدایش و شکلگیری آنها، معنی و مفهوم حرکات، خالق تکنیکها و کاتاها، زمان، چگونگی و محل پیدایش آنها و البته زمان و چگونگی استفاده از تکنیکها آشنا ساخت.
برای مهارت در این هنر، هنرجو باید سخت تلاش نماید ولی قبل از بکارگیری و اجرای تکنکیهایش با بیشترین سرعت و قدرت ممکن، آنها را در جهت وصل و هماهنگی با بدن و روح خود تمرین نماید. در کنار آموزش سنتها و اخلاقیات، هنرجو نباید تأکید زیادی برای گرفتن کمربند یا درجه بالاتر و یا رقابت و یا شکستن رکورد داشته باشد. بلکه باید از طریق خودآگاهی و فروتنی به دانش خود بیافزاید.
مربی ترجیحاً میبایست با روشها و مثالهای متعدد، سعی نماید تا نظم حاکم در بودو را که مشی کلی آن توسعه شخصیت است را به شاگردان بفهماند. او باید به روش زندگی در بودو توجه داشته و خود را در مسیر این هنر قرار دهد تا بتواند سیر تکاملی تعلیمات کاراته را به شاگردان خود بیاموزد. او باید دانش کامل به آنچه که میآموزد داشته باشد و ضعفهای خود را شناخته و اشتیاق به از بین بردن آنها داشته باشد.
تصویر یک دوجوی سنتی در اُکیناوا - اوایل دههی 30 میلادیبدین ترتیب با طرحریزی خوب یک برنامهی آموزشی سخت و سیستماتیک و نیز با خودآگاهی، مربی قادر خواهد بود تا درک وسیعتری از ضعف شاگردان خود داشته باشد و آنان را در رفع این ضعفها کمک نماید.
با بکارگیری آداب و رسوم و نظم شدید حاکم در دوجو، مربی باید به شاگردان خود بیاموزد به دیگران احترام گذارده و جسماً و روحاً پاک و سالم باشند. او نباید انرژی آنان را بیش از حد بکار گیرد بلکه باید شاگردان را به تدریج بسازد. هرگز نباید شاگرد ضعیف را مسخره نمود و به شاگرد قوی حسد ورزید. مربی همواره باید اتکاء به نفس را در خود تقویت کند و روح بزرگی را در تمرین و تعلیم این هنر به نمایش بگذارد. رهبری خود را نشان داده و قدرت و دانش خود را در جهت نفع همگان عرضه بدارد. شاگرد نیز باید در مقابل استاد خود ادب، تواضع و حقشناسی را رعایت کرده و همیشه جور استاد به ز مهر پدر را در نظر آورد.
از هنرهای رزمی روشهای دفاع از خود، مشتها، لگدها و کاتاها را فرا گیرید، خواهید دید دیگر چیزی باقی نمیماند، تمام اینها را از کاراته بگیرد آنچه باقی میماند شالودهی اخلاقیات است.
کاراته را ول نکنید
چندبار تا به حال پیش آمده که موضوع کاراته عنوان شده باشد و کسی بگوید: "بله، من سابقاً به کلاس کاراته میرفتم."؟ به نظر میرسد تمام ما دوستانی داریم که سابقاً تحت تعلیم کاراته بودهاند.
چرا در حالی که بعضیها به تمرینات کاراته ادامه میدهند، بیشتر افراد، نیمه کاره از آن دست میکشند؟ پاسخ این سوال ساده است. برخی افراد کارها را نیمه تمام رها میکنند در حالی که بعضیها وقتی کاری را شروع میکنند آن را به پایان میرسانند. اما این مسئله خیلی پیچیدهتر از اینهاست.
برای پی بردن به این مسئله که چرا هنرآموزان یادگیری را نیمهکاره رها میکنند، علتهای بیشماری وجود دارد. بعضیها یادگیری را در ردههای پایینتر رها میکنند، چرا که برای این کار وقت کافی در نظر نگرفتهاند و آسانترین راه برای آنها، متوقف کردن ادامه کار است.
بعضی از هنرآموزان، سر کلاس تمرین رفتن را مثل سر قرار رفتن میانگارند. آنها میخواهند که این هنر را بهتر بشناسند. اما این شناخت به مرور زمان میسر میشود. آنها در این سالهای اول زندگی آمادگی ندارند تا برای تمام عمر خود تعهدی بدهند بنابراین از ادامه کار منصرف میشوند.
در تمریناتتان جدی و کوشا باشیدبعضیها برای رسیدن به پیشرفت کامل، صبر خود را از دست میدهند. میخواهند در عرض یک سال صاحب کمربند سیاه شوند، اما وقتی میبینند این کار حداقل 3 سال طول میکشد، نمیتوانند از عهده آن برآیند. بعضیها بصورت مقطعی به یادگیری میپردازند و مدتی میروند و پس از مدتی نیز آنرا را نیمه کاره رها میکنند. آنها میخواهند که به یادگیری ادامه دهند ولی نمیتوانند انگیزه خود را حفظ کنند.
برای اینکه کاراته و بطور کل هنرهای رزمی را نیمه کارها رها نکنید به این موارد توجه کنید:
* عجله نداشته باشید. سرعت در یادگیری خود را تنظیم کنید. هدف اصلی این است که همیشه انگیزه داشته باشید. بجر مواقعی که احساس راحتی میکنید، زمانهای تمرین را تعیین نکنید. همچنان که اگر مدت زمان دوری از خانواده، دوستان یا تکالیف مدرسه زیاد باشد، علاقه و وابستگی به آنها را از دست خواهید داد.
* زمانهایی تمرین کنید که با کارهای روزمره و خانوادگی تداخل نداشته باشد. در نظر داشته باشید که همیشه در جایی تمرین کنید که مزاحم دیگران نشوید.
* از تمرینات خود لذت ببرید. درست است که تمرینات کاراته کاملاً جدی هستند، اما بعضی از هنرآموزان پول و وقت خود را صرف کاری میکنند که کمترین لذتی در آن وجود ندارد. اگر محیط باشگاه شما آنقدر جدی است که شما در حین آموزش اصلاً استراحت و یا زنگ تفریح ندارید به جای ترک کردن تمرینات، فکری به حال دوجوی خود کنید.
* اگر حس میکنید که نیرویتان تحلیل رفته است، کمی استراحت کنید. اول با استادان راجع به این مسئله صحبت کنید. اگر با خانواده به تعطیلات رفتهاید تمرین را فراموش کنید اما مراقب باشید، چرا که استراحت و تعطیلی بیش از اندازه هم شما را تنبل خواهد کرد.
* قسمتی از زندگی روزمره معمولتان را به تمرین کاراته اختصاص دهید. بنابراین ادامه کار آسانتر خواهد بود و شما دیگر مایل نخواهید بود که آن را نیمه کاره رها کنید.
* هنگام تمرین، ترتیب تمرینها را جابجا کنید. اول کاتاها، کیهونها و یا تکنیکهایی را که کمتر راغب به تمرین آنها هستید را انجام، و سپس به سراغ تمرینات مورد علاقهتان بروید. سعی کنید با علاقه و شادابی تمرینات را ادامه دهید.
* تمرینها را با یک شخص مشتاق و علاقهمند انجام دهید. در اینصورت تمرینات لذتبخشتر خواهد بود و علاقه او به شما هم سرایت خواهد کرد.
* مطمئن شوید که به قدر کافی استراحت میکنید. اگر احساس خستگی داشته باشید، این احساس بر رفتار شما تأثیر خواهد گذارد. بهتر است هنگام خستگی استراحت کنید و سپس به تمرین بپردازید. اگر هنگام خستگی بیش از حد، خود را به شرکت در کلاسها مقید کنید، ممکن است به فکر ترک تمرینات بیفتید.
* اجازه ندهید تضادهای شخصیتی با تمرینهای شما تداخل نماید. اگر در کلاس از کسی خوشتان نمیآید، تا حد امکان از وی دوری کنید.
* خود را با همکلاسیهایتان مقایسه نکنید. یادگیری مسابقه نیست. بهتر است کمتر بدانید ولی آنچه را که میدانید به خوبی انجام دهید، دانستن چیزهای زیاد ولی درست انجام ندادن آنها فایدهای ندارد.
* در یادگیری کاراته اهمیت ندارد که چقدر وقت صرف تمرین میکنید، از چه روشی برای یادگیری استفاده میکنید یا به چه باشگاهی میروید. مهمتر از همه این است که آموختن را نیمه کاره رها نکنید.
* برنامهای هدفمند برای تمرینات خود داشته باشد و سعی کنید که در کوتاه مدت به اهداف آن دست پیدا کنید. بطور مثال: در فصل تابستان تمرینات ازدیاد سرعت و کومیته امتیازی، در مهر ماه کاتای باسایدای همراه با بونکای آن و یا هفته اول این ماه فقط تمرین اجرای چودان زوکی بوسیله آیومی آشی یا یوری آشی.
* اگر رقابت به شما انگیزه میدهد، پس رقابت کنید و اگر هدفگذاری شما را وادار به ادامه تمرین میکند، چند هدف قابل دسترس را برای خود در نظر بگیرید. به عبارت سادهتر هر کار میتوانید انجام دهید تا از منصرف شدنتان جلوگیری کنید.
در تمرینات جدی و کوشا باشید!
تاکتیکهای کومیته
حمله به عنوان بهترین شکل دفاع محسوب میگردد، (بهترین دفاع، حمله است). در هنگام مواجهه با یک حریف، الگوها و شکلهای متعددی از حمله (تاکتیک) وجود دارد که میتوان آنها را بکار برد اما سه شیوه زیر به عنوان مهمترین و اساسیترین تاکتیکهای حمله به شمار میآیند.
Sensen no Sen سنسن نو سن
در چنین وضعیتی شما و حریف هر دو آماده و قصد حمله را دارید. حمله شما بایستی در یک چشم به هم زدن و در فاصله زمانی بین تمرکز ذهنی حریف بر روی حمله و اجرای تکنیک مورد نظر وی صورت بگیرد. به عبارت سادهتر شما زمانی حملهتان را شروع میکنید که حریف به فکر حمله کردن میباشد و زمانیکه تکنیک شما به روی هدف مورد نظر رسیده که حریفتان در ابتدای شروع حمله خود میباشد.
Sen no Sen سن نو سن
در سننوسن شما و حریف تقریباً بطور همزمان حمله میکنید. آگاهی شما نسبت به قصد حریف در حمله به شما این اجازه را میدهد تا قدری سریعتر از وی حمله کرده و ضربه خود را قبل از وی وارد کنید. این استراتژی به دِآی یا دِآشی نیز مشهور است. مثال خوب و روشن از سننوسن، هانگِکی است که یکی از اصول پنجگانه دفاعی در شیتوریو کاراته میباشد.
Go no Sen گو نو سن
در چنین وضعیتی میبایست آرامش خود را حفظ کرده و حریف را به دقت زیر نظر بگیرید. دفاع شما بایستی یک عکسالعمل ناخودآگاه در مقابل ضربه حریف باشد و بایستی قبل از بازگشت حریف به وضعیت اولیه، به او حمله کنید. در شیتوریو کاراته، راکـّا، ریوسویی، تِنی و کوشـّین به عنوان زیر مجموعههای اصلی گو نو سن محسوب میگردند.
شوگو (عناوین استادی)، شیدوشا (درجات مربیگری) در کاراته
شوگو "Shogo" سیستمی است که توسط سازمان هنرهای رزمی ژاپن ("دای نیپون بوتوکو کای" که در سال 1895 تأسیس شد) برای درجهبندی اساتید تدوین گردیده است. در این سیستم سه عنوان، رنشی، کیوشی و هانشی برای رتبهبندی اساتید در نظر گرفته شده. این عناوین که از سوی فدراسیون جهانی شیتوریو کاراته WSKF نیز اعطا میشود، معادل عناوینی است که از سوی شوگونها به ساموراییها اعطا میشد (در دوره ژاپن فئودالیسم، قبل از دوره میجی). عناوین و یا بهتر بگوییم جایزه شوگو به کسانی که با دانش خود در خدمت آموزش و ترویج و همچنین کوشایی و صبر و بردباری در جهت پیشبرد کاراته را پیشه عمر خود کردهاند اعطا میشود.
درک این واقعیت که زندگی خود را وقف کاراته یا بطور کل هنرهای رزمی بکنید بسیار حائز اهمیت است. کسب این درجات استادی بسیار سختتر از کسب درجات دان میباشد و بطور معمول مانند درجات دان نیز بدست نمیآید. دارندگان این درجات مسلماً مشارکتهای مهمی در ساختار بزرگ کاراته یا "بودو" داشتهاند.
با توجه به توضیحات ذکر شده، به شخصی که واقعا لیاقت دریافت این جایزه را داشته ممکن است هیچ عنوانی به وی اعطا نشود و یا پس از تحقیقات طولانی در مورد وی این مهم صورت گیرد. سه رتبهای که در حال حاضر از سوی فدراسیون جهانی شیتوریو کاراتهدو WSKF به اساتید اعطا میشود بدین شرح است:
رنشی "Renshi"، (شرایط عمومی: حداقل 35 سال سن، دارا بودن دان 6 یا بالاتر، دارای مدرک مربیگری شیهان)، متقاضی میبایست یک مقالهٔ تحقیقی (تز) در مورد فلسفه، تکنیک و یا تاکتیک در کاراته (به انتخاب متقاضی و حداقل در 800 کلمه) نوشته و به کمیته آزمون ارائه دهد.
پس از قبولی مقالهٔ ارائه شده در کمیته آزمون امتحان عملی جهت توضیح و دفاع از تز ارائه شده برگزار میگردد.
کیوشی "Kyoshi"، (شرایط عمومی: حداقل 48 سال سن، دارا بودن دان 7 "حداقل 6 سال"، دارا بودن عنوان رنشی"حداقل 6 سال")، متقاضی میبایست یک مقالهٔ تحقیقی (تز) در مورد فلسفه، تکنیک و یا تاکتیک در کاراته (به انتخاب متقاضی و حداقل در 1200 کلمه) نوشته و به کمیته آزمون ارائه دهد.
پس از قبولی مقالهٔ ارائه شده در کمیته آزمون امتحان عملی جهت توضیح و دفاع از تز ارائه شده برگزار میگردد.
هانشی "Hanshi"، (شرایط عمومی: حداقل 58 سال سن، دارا بودن دان 8 "حداقل 10 سال"، دارا بودن عنوان کیوشی"حداقل 10 سال")، متقاضی میبایست یک مقالهٔ تحقیقی (تز) در مورد فلسفه، تکنیک و یا تاکتیک در کاراته (به انتخاب متقاضی و حداقل در 2000 کلمه) نوشته و به کمیته آزمون ارائه دهد.
پس از قبولی مقالهٔ ارائه شده در کمیته آزمون امتحان عملی جهت توضیح و دفاع از تز ارائه شده برگزار میگردد.
معانی درجات شوگو
کلمه رن به معنی"سیقل شده، آب دیده شده (مانند فلزات)" میباشد و شی به معنی "شخص". با توجه به معانی یاد شده، رنشی را اینگونه میتوان ترجمه کرد، استادی که سرد و گرم کاراته و شاگردانش را چشیده و همانند یک شمشیر، سیقلی شده و آبدیده است.
کلمه کیو به معنی "فیلسوف یا پروفسور" میباشد. بنابراین کیوشی را میتوان گفت، کسی که در کاراته فیلسوف یا دارای فلسفه خاص خود است.
کلمه هان به معنی "سرمشق، مدل" میباشد و هانشی به معنای استادی که سرمشق دیگران است میباشد. هانشی را استاد بزرگ نیز میتوان ترجمه کرد.
شیدوشا "Shidosha"، درجات مربیگری در کاراته
جوکیو "JoKyo" به معنای "مربی"، شرایط عمومی: حداقل 21 سال سن، دارا بودن دان 3 "حداقل 2 سال" و قبولی در امتحانات مربوطه، (گواهینامه درجه 3 مربیگری کاراته در ایران تقریباً معادل درجه جوکیو میباشد).
جونشیهان "JunShihan" به معنای "استاد جوان"، شرایط عمومی: حداقل 26 سال سن، دارا بودن دان 4 "حداقل 2 سال" و قبولی در امتحانات مربوطه، (گواهینامه درجه 2 مربیگری کاراته در ایران تقریباً معادل درجه جونشیهان میباشد).
شیهان "Shihan" به معنای "استاد"، شرایط عمومی: حداقل 30 سال سن، دارا بودن دان 5 " حداقل 4 سال" و قبولی در امتحانات مربوطه، (گواهینامه درجه 1 مربیگری کاراته در ایران تقریباً معادل درجه شیهان میباشد).
ضرورت نوشیدن آب در تمرینات
آیا به اندازهی کافی آب مینوشید؟
بدن انسان اساساً از آب تشکیل شده است. در حقیقت، این آب است که هفتاد و پنج درصد از وزن استخوانهای ما، عضلات و مغز و حتی در مقیاسی وسیعتر خون و ساختمان ریهها را تشکیل میدهد. این مایه حیات، علاوه بر سازندگی، بخش عمده بافتها در کلیه فرآیندهای سوخت و ساز (متابولیسیم) بدن، به ویژه درآندسته از فرآیندهایی که بر فعالیتهای ورزشی تأثیر گذارند، نقش مهمی را ایفا میکند.
توانایی شما در انقباض عضلانی، حفظ استقامت، سوزاندن چربیها، ذخیرهسازی مجدد گلیکوژن عضلات، تنظیم دمای بدن، حمل مواد هضم شدهی غذایی و تجدید قوا پس از مسابقات و تمرینات، همه و همه به میزان آب بدنتان بستگی دارد. در نتیجه برای راهاندازی تمامی این امور و داشتن ظرفیتهای لازم جهت اجرای بالاترین سطح فعالیت، ضروری است تا آب به مقدار کافی بنوشید.
سالهاست که پژوهشگران دریافتهاند در ازای از دست دادن تنها 4 الی 5 درصد از کل آب بدن، توانایی جسمانی فرد به میزان 20 الی 30 درصد کاهش خواهد یافت. برای مثال، با وقوع 3 درصد از عمل دِ هیدراسیون (عدم ترکیب مواد با آب) در یک عضله، 10 درصد از قدرت انقباض و 8 درصد از سرعت آن عضله کاهش مییابد. این پدیده برای ورزشکاری که در حد قهرمانی تمرین مینماید، به هیچ وجه مناسب نیست.
بنابراین در ذیل توصیههایی از نظرتان خواهد گذشت که برای هر کاراتهکا در اطمینان یافتن از میزان آب مصرفی مورد نیاز، مفید خواهد بود.
* هیچگاه نباید منتظر بمانید تا احساس تشنگی بهتان دست دهد. توجه داشته باشید که عمل دِ هیدارسیون بدون احساس تشنگی مخصوصاً در زمان تمرین یا مسابقه، بطور مختصر انجام میشود.
* انتخاب آب به عنوان نوشیدنی اول. وقتی خواهان بیشترین بازدهی عمل هیدراسیون (ترکیب مواد با آب) هستیم، در این صورت شیر، آب میوه و سایر نوشیدنیها را نباید در رده نوشیدنی اصلی خود به حساب آورد. اگر به جای مصرف چای، قهوه، نوشابه گازدار و دیگر نوشیدنیها فقط از آب مصرف کنید، در راه عمل هیدارسیون گام بزرگی برداشتهاید.
* نوشیدن آب در طول روز، به ویژه در فواصل بین هر وعدهی غذایی.
* نوشیدن این مایه حیاتی قبل، بعد و یا در طول تمرین یا مسابقه. از جمله فواید این کار، آماده نگهداشتن شما برای بیشترین سطح فعالیت، حفظ توان بدن در اجرای وظایف محوله در طول تمرین و سهولت تجدید قوا در زمان استراحت میباشد.
* هر چه آب آشامیدنی سردتر باشد بهتر است البته در حد تواناییتان. فایده سرد بودن آب در پایین نگهداشتن درجه حرارت بدن در طول تمرین است.
* سعی کنید پس از هر بار عمل دفع ادرار، برای جایگزینی آب از دست رفته به مقدار کافی آب بنوشید. حتی اگر میل هم نداشتید باز این کار را انجام دهید.
* برای جلوگیری از بلعیده شدن مقدار زیادی هوا در حین نوشیدن که خود موجب بروز ناراحتی در زمان تمرین خواهد شد به جای به یکباره سرکشیدن آب، آن را جرعهجرعه بنوشید.
* اگر تمرینات از دسته تمرینات سنگین هستند، لازم میشود که در طول روز حداقل 8 لیتر آب بنوشید.
* میزان هیدراسیون را میتوان از وضعیت رنگ ادرار سنجید. اگر رنگ آن شفاف و به سفیدی (بیرنگ) نزدیک بود، نشاندهنده هیدراسیون کامل است. اما اگر رنگ آن به طلایی مایل بود نمایانگر وضعیت نامطلوب بدن و ضرورت احتیاج به نوشیدن آب بیشتر است.
کیفیت آب آشامیدنی نیز از جمله موارد مهم بشمار میآید. حتی احتمال آلودگی آب شهر به مواد غیربهداشتی پس از ضدعفونی و تصفیه، باز هم وجود دارد. بودن هرگونه آلودگی در آبی که هم اکنون مینوشید، یعنی جایگزنی آنها درون یاختههای (سلولهای) بدن و در نتیجه کاهش توان فعالیت ورزشی. باید در نظر داشت که مزه نشاندهنده پاکی و خلوص آب نیست.
اگر میتوانید سعی کنید که تنها از آبهای تقطیر شده یا آبهای معدنی بستهبندی شده در بطری را مصرف کنید. با این کار نه تنها به سلامت و بهداشت آب مصرفی خود بها دادهاید بلکه با افزایش حالت هیدراسیون بدنتان، زمینهی خوبی را برای فعالیتهای ثمربخش ورزشی فراهم خواهید ساخت.
آیا از ضربه خوردن میترسید؟
اگر جواب شما منفی است، احتمالاً یا غلّو میکنید یا معنی شجاعت را با حماقت اشتباه گرفتهاید. همهی ما از ضربه خوردن و آسیبدیدن میترسیم. در واقع این عکسالعمل طبیعی بدن ما است. البته منظور از ترس آن جنبه منفی که معمولاً در ذهن داریم، نیست.
شاید بتوان با کمی واقعبینی ترس را با قدرت عکسالعمل مترادف دانست. یعنی بدن ما به محض برخورد با یک عامل ناشناخته یا تهدیدآمیز بلافاصله مقداری انرژی آزاد میکند، حال اگر ما برای مقابله با آن عامل خاص تعریفی داشته باشیم انرژی آزاد شده صرف انجام عمل مذکور میگردد (عکسالعمل بدن – حالت مثبت). در غیر اینصورت این انرژی خود را به صورتهای مختلف مثل فریاد کشیدن آزاد میکند (ترس – حالت منفی).
در هنگام کومیته شما باید برای بدن خود در مواجه با اجرای یک تکنیک تهاجمی توسط حریف یک تعریف ارائه کنید. در غیر این صورت انرژی که بدن شما در واکنش به اجرای ضربهی حریف و قرار گرفتن در حالتی خطرناک آزاد میکند با حالاتی چون دستپاچگی، ترس و در نهایت خارج شدن کنترل مبارزه از دست شما به هدر خواهد رفت. جایگزین مناسب و در واقع همان تعریفی که ما باید به بدن ارائه کنیم، همان تکنیکهای دفاعی هستند. این کار را میتوان با روشهای مختلف تمرینی انجام داد که در اینجا به یک نمونهی سادهی آن اشاره میکنیم:
از حریف تمرینی خود بخواهید ضربهی جودان زوکی خودش را البته با کنترلی شدید به روی شما اجرا کند و شما در عین حال که به او اعتماد دارید سعی کنید که پلک نزده و سر خود را نیز به عقب نکشید. بارها و بارها این عمل را تمرین کنید. بعد از مدتی این عمل را با یک دفاع همانند ناگاشی اوکه انجام دهید. احتیاج نیست که دفاعی کامل انجام شود فقط برای منحرف کردن ضربهی حریف یک اشارهی کوچک نیز کافی است. بعد از تسلط کامل به روی آن ضربهای نیز به عمل خود اضافه کنید، بدین صورت که در هنگام اجرای تکنیک جودان زوکی از سوی حریف، شما پلک نمیزنید سرتان را نیز عقب نمیکشید دفاعی مناسب انجام میدهید و ضربهای مناسب (مثل گیاکو زوکی) انجام میدهید.
این تمرین را میتوان برای قسمتهای دیگر بدن نیز انجام داد. پس از تمرینات مکرر با این روش بدن شما به این تعریف دست پیدا میکند که با مشاهدهی برخورد یک ضربه به سمت خود انرژی آزاد شده را که بدن شما در واکنش به این حالت انجام داده، صرف اجرای یک تکنیک دفاعی کند. البته این حالت به این سادگی که مطرح شد بدست نمیآید، اما به هر حال غلبه بر ترس مثل هر مهارت دیگری نیاز به تمرین مکرر و پشتکار دارد.
در تمریناتتان جدی و کوشا باشید!
نکات مهم در اجرای کاتا
نکات و فاکتورهای مهمی در اجرای کاتا وجود دارند که دارای اهمیت قابل ملاحظهای میباشند. بسیاری از این نکات ساده و واضح بوده و برخی از آنها نیز پیچیده و دشوارند و سالها وقت لازم است تا شخص کاتا رو به این نکات و فاکتورهای مهم دست پیدا کرده و عادت کند. این موارد به شرح زیر میباشند:
کاتا بایستی بر اساس یک نظم ثابت اجرا گردد. تعداد حرکات نبایستی کم یا زیاد شوند. همچنین تفسیر و تغییرات شخصی نبایستی بر کاتا تحمیل گردد. شکل و نظم حرکات، نبایستی تغیر داده شود و هیچ اشتباهی نیز قابل قبول نمیباشد.
حرکت و تغییر مسیر کاتا بایستی دقیقاً بر روی خط امبوسن کاتا انجام گیرد.
در برخی از سبکها (بطور مثال شوتوکان)، کاتا در نقطه بسیار نزدیک به نقطه شروع آن پایان میپذیرد. با این وجود در سبک شیتوریو، برخی از کاتاها در نقطه شروع کاتا پایان نمیپذیرند، اگرچه فاصله بین نقطه شروع و نقطه پایان خیلی کم میباشد. (معمولاً یک گام به سمت راست، چپ یا عقب).
معنا و مفهوم هر حرکت بایستی درک شود و هر حرکت بایستی بطور صحیح اجرا گردد. کاربرد واقعی هر بخش از کاتا نیز میبایست با حریف بطور جدی تمرین شود (بونکای).
سرعت در هر کاتا بایستی مد نظر قرار بگیرد. تعدادی از کاتاها سریع و تعدادی نیز آرام (حتی تعدادی از حرکات در یک کاتا نیز آرام میباشند) هستند و نیاز به تمرکز دارند.
هر حرکت بایستی بطور موزون اجرا شود، همهی حرکات در ارتباط با یکدیگر میباشند. معمولاً پایان هر حرکت، شروع حرکت بعدی را در پی دارد.
زمانی که کاتا بطور موزون اجرا شود بایستی تعدادی از نکات مهم را مورد توجه قرار داد. این نکات که به کاتا اهمیت و اعتبار میبخشد شامل موارد زیر میباشند:
* استفاده صحیح از قدرت، به معنای استفاده درست از آن در زمانهای ویژه و در هر حرکت است.
* نرمی و آرامی در حرکات مربوط به سرعت (آرام و سریع).
* انعطاف پذیری بدن نسبت به انبساط و انقباض عضلات مطابق با حرکت.
سیزده نکته مهم و اساسی در اجرای کاتا که بایستی در نظر گرفته شوند
1. یوی نو کیشین Yoi no Kishin - آماده سازی ذهن
آمادگی، تمرکز، اراده و تصمیم جهت مبارزه و داشتن روحیه مبارزه برعلیه حریف، قبل از شروع کاتا.
2. چیکارا نو کیو جاکو Chikara no kyo Jaku - قدرت، توان
روش صحیح در استفاده از قدرت و میزان توان مورد استفاده برای حرکت و استقرار.
3. وازا نو کان کیو Waza no kan kyu - سرعت در اجرای تکنیکها
سرعت و چابکی مورد استفاده در هر استقرار و حرکت
4. تای نو شین شوکو Tai no Shin Shoku - انبساط و انقباض بدن
میزان انبساط و انقباض برای هر حرکت.
5. کوکیو Kokyu - تنفس
تنفس، دم و بازدم صحیح در هر حرکت.
6. چاکوگان Chakugan - هدفگیری، توجه بر روی هدف
توجه و تمرکز بر روی هدف و مقصد تکنیک.
7. کیای Kiai - نیرو یا فریادی که با تمرکز ذهن بر روی یک نقطه و هدف در ارتباط باشد
این فریاد در یک یا چندین نقطهی مشخص صورت میگیرد، کیای حاکی از داشتن روح مبارزهطلبی کاراتهکا است که باعث رها کردن انرژی و کسب قدرت بیشتر میشود.
8. هیوشی Hyoshi - زمان، ریتم، میزان، ضرب آهنگ
ریتم، تأکید صحیح و مناسب و جریان حرکت کاتا و مجموعه آن را شامل میشود.
9. کیمه Kime - نقطهی تمرکز یا تمرکز انرژی در یک نقطه
به نقطه کانونی یا کانون توجه به تمرکز همه انرژی بدن در یک تکنیک (دفاعها، ضربات پا، ضربات مشت و ...) بر میگردد که موجب تماس با نقاط مورد هدف میشود.
10. آنتی Antei - ثبات، استواری
توازن، ثبات، تنظیم، اجرا و کاربرد صحیح و دقیق استقرار در هر حرکت.
11. کِـیتای نو هوجی Keitai no Hoji - در شکل و فرم صحیح بودن
کاربرد هر تکنیک در جایگاه مناسب و در شکل صحیح خود.
12. ذانشین Zanshin - هوشیاری
داشتن آگاهی کامل و بودن در موقعیت دفاعی در پایان کاتا.
13. این یو In Yo - تضاد
دو عنصر متضاد در طبعیت و بدن انسان وجود دارد. یکی عنصر "این" نام دارد (در زبان چینی "ین" خوانده میشود). این عنصر بصورت منفعل، تاریک، مونث، منفی، حرکت به سمت پائین، شدید و متناسب با شب میباشد. و دیگری عنصر "یو" میباشد (در زبان چینی "یانگ" نام دارد)، و به معنی درخشان و نورانی است که فعال، روشن، مردانه، مثبت، حرکت به سمت بالا، متناسب با روز میباشد. آب و زمین مظهر عنصر ین و آتش و هوا مظهر عنصر یانگ میباشند. ین (تاریکی) و یانگ (روشنی) توصیفاتی از متضادهای مکمل میباشد.
هرگونه دوگانگی عنصر ین و یانگ را میتوان از چشم انداز دیگری مورد بررسی قرار داد. همه نیروها در طبیعت به نوعی در عنصر ین و یانگ وجود دارند و هر دو عنصر نیرو و حرکت دائم جهان را تولید میکنند . از آنجائیکه جهان نسبی و وابسته به هم میباشد، در نتیجه تعیین اینکه کدامیک از عنصرها یین یا یانگ میباشد به تعیین تضاد تکمیلی هر کدام از این عناصر بستگی دارد.
مفهوم نسبی یین و یانگ هسته اصلی فهم و درک بسیاری از مکاتب فلسفی چینی مانند مکتب تائو ته چینگ را تشکیل میدهد.
چگونه مي توان از ميزان بروز آسيب در ورزش هاي رزمي كاست ؟
استفاده از پوشش هاي محافظتي نقش موثري در كاهش ميزان بروز صدمات ايفا ميكند. اين پوشش ها براي ساعد ، دست ها ، قفسه سينه ،
گونه ها و پا در دسترس هستند. حتي محافظ دهاني براي حفاظت از دندانها و پوششي براي محافظت از دندانها و پوششي براي محافظت از بيضه ها نيز وجود دارد.
در اين ورزش ها چه نوع آسيبهايي بيشتر مشاهده ميشوند؟
به طور كلي آسيب هاي دست و صورت نه و اندامهها را مي توان نام برد. در تمامي مطالعات انجام شده ، شايعترين آسيب ها به صورت خونمردگي ، پيچ خوردگي و كشيدگي بوده اند. آسيب هاي ارتو پديك ناشي از ضربه هاي مستقيم ، تكرار زياد حركات و مانورهاي بالستيك و چرخشي مي باشند. موارد شديد آسيب مثل پارگي احشاء ، فلج و ضرببه مغزي هم مشاهده شده اند.
شايعترين آسيب هاي ناحيه سرو گردن را شرح دهيد .
پارگي ها ، خونريزي از بيني ، هماتوم دور چشم از جمله اين موارد هستند. خراشيدگي قرنيه در اثر برخورد ناخن انگشتان رخ مي دهد. ضربه به مغز در اثر ضربات بلند و يا چرخشي ايجاد مي شود. اگر ورزشكار ناك اوت شد . بايد تشخيص آسيب ستون فقرات گردني را مد نظر داشت .
آيا استفاده از وسيله محافظتي سر تضمين كننده جلوگيري از آسيب ها ي فوق است ؟
اين پوشش ها جلوي بسياري از صدمات به بافت نرم صورت ( يعني پارگي ،بريدگي و آسيب به بافت نرم گوش و جمجمه ) را ميگيرند. اما متاسفانه بر ععكس عقيده بسياري از افراد ، براي جلوگيري از آسيب هاي مغزي مناسب نيستند.
اثر ضربات وارد شده به مغز چيست؟
بعضي شواهد نشان مي دهند كه آسيب هاي مكرر مغزي ، چه با بيهوشي و چه بدون آن ، سبب نوع خاصي از صدمات مغزي شده و سبب كاهش توانايي انجام فعاليت فرد مي شود. اگر چه يك ضربه ميتواند شديدتر از ديگري باشد. اما هيچ ضربه اي جزيي و ناچيز تلقي نمي شود و در حقيقت اثر هر ضربه اي بر روي اثر ضربات قبلي اضافه خواهد شد. ضربات بسته به سر سبب اعمال فشار هاي پاره كننده اي برفيبرهاي عصبي و نورونها مي شود كه در ضربات جانبي بسيار خطر ناك تر است . چون جانه به عنوان اهرم عمل مي كند، ضربه به اين ناحيه حداكثر نيرو را ايجاد خواهد كرد. پارگي عروق خوني درمغز سبب ايجاد خونريزي مغزي (Intracerebral hematoma) و يا بين مغز و پرده هاي پوشاننده آن(Subdural hematoma) خواهد شد.
استفاده از وسايل محافظتي دست و پا سبب كاهش شدت ضربه به مغز خواهد شد، اما احتمال پارگي فيبر هاي عصبي را افزايش خواهد داد.
آيا ورزش هاي رزمي مثل كاراته و تكواندو سبب استنوآرتريت در استخوانهاي دست مي شوند؟
درمطالعه اي كه در انگلستان انجام شده ، مدرگي به نفع شروع زودرس استئوآرتريت و يا تنوسينوويت به دست نيامده است . اما تبه هر حال چهار حركت ذيل توان بالقو ه اي براي ايجاد اين گونه آسيبها را دارند: حجركت شنا روي مشت بسته ، مشت زدن مكرر به اجسام سخت ، تبوكس و شكستن اجسام .
نحوة آسيب ديدگي زانو در ورزش هاي رزمي چگونه است ؟
چون در اين ورزشها از حركات بالستيك و چرخشي به وفور استفاده ميشود. آسيب ها معمولا در اثرراست شدن بيش از حد زانو ، چرخش ، خم شدن و حركات جانبي بيشاز حد ايجاد مي شوند . آسيب در منيسك ها ، رباطها، تاندون كشكك و شكستگي هاي اپي فيز نيز شايعند . در رفتگي زانو بسيار نادربوده و اورژانسي جدي است.
شايعترين نوع و محل آسيب در ورزش هاي رزمي كدام است؟
هماتوم شايعترين نوع آسيب است كه مي تواند در هر عضوي ايجاد شود ، اما شايعترين محل آن عضله چهار سر راني است . درد تشديد مانع ادامه فعاليت ورزشكار خواهد شد. يك عارضه ديررس آن، استخوانسازي درون بافت عضله در اثر التهاب ميباشد (Myositis Ossificans)
چه آسيب ها يي در مچ پا و پا رخ مي دهند؟
پيچ خوردگي مچ شكستگي ، آسيب به پشت پا ، انگشت دوم و پنجم هم شايع هستند و احتمال ايجاد استئوآرتريت در سالهاي بعد را افزايش ميدهند.
چرا در ورزش هاي رزمي به ضربه هاي ناحيه اپي گاستر ( بالاي شكم ) اهميت داده ميشود؟
هدف از اين گونه ضربات ، اثر گذاري بر روي شبكه خورشيدي است كه گانگليون سلياك را احاطه كرده است . ضربه به اين منطقه باعث اختلال تنفسي گذرا در حريف شده و لذا شخص براي ضربات بعدي آمادگي دفاعي لازم را ندارد ( براي حدود 20 تا 40 ثانيه ) و اني فرصت خوبي براي فرد حمله كننده است تا ضربات نهايي بعدي را وارد نمايد.
آيا ورزشكاري كه سابقه صرع دارد،مي تواند به ورزش رزمي بپردازد؟
به نظر مي رسد برنامه تمرينات منظم ورزشي اثري مثبت روي كنترل تشنج خواهد گذاشت ، گزارشي از تشديد و يا آغاز حملات صرعي مكرر (Status epilepticus) با ورزش وجود ندارد . تصميم قطعي در مورد اجازه دادن به ورزشكار براي شركت در تمرين و مسابقه بسيار سخت است و بايد موارد زير را در نظر داشت :
الف - به نظر نمي رسد وجود تشنج در طي تمرين يا مسابقه ورزشكار را درمعرض آسيب ججدي مغز و يا نخاع قرار دهد.
ب - ضربات منفرد يا مكرر به سر سبب غير قابل كنترل شدن تشنج و يا ايجاد آن نمي شوند، اما بهتر است كه به علت وجود خطرات بالقوه ، از ضربه زدن به سر خودداري شود.
درصورت وجود چه نوع اختلالاتي ، ورزشكار مجاز به شركت در مسابقه نخواهد بود؟
كارديت يا لتهاب قلبي ،فشار خون بالاي كنترلنشده ، بيماريهاي شديد مادر زادي قلب ، فقدان يك چشم يا اختلال عملكرد بينايي ، فقدان يك كليه ، بزرگي كبد و طحال، صرع كنترل نشده ، نارسايي ريوعي ، عفونت هاي پوستي مثل زرد زخم ، گال و يا هر پس از جمله بيماريهايي هستند كه ورزشكار درصورت ابتلا به آنها نبايد درمسابقات شركت نمايد.
چنانچه ضربه به ناحيه اپيگاستر باععث افت فشار خون و كاهش تعداد ضربان قلب و تنگي نفس در ورزشكار شود، اقدامات اوليه شامل چه مواردي مي باشد؟
اقدام درماني بايد در راستا ثابت نگاه داشتن فشار خون انجام گيرد. به همين جهت ورزشكار را به پشت خوابانده و پاهاي وي را بالا مي آوريم تا خون از اندام تحتاني به سمت قلب سرازيرشده و متعاقب آن با افزايش برون ده قلبي ، فشار خون بالا رود.
همچنين درصورت گرفتگي عضلات ديواره شكم ، ورزشكار بايد زانو هاي خود را به سمت قفسه سينه در داخل شكم جمع كند تا درد و گرفتگي رفع شود. اين عمل به بهبود نفس و برگشت به حالت عادي نيز كمك خواهد كرد.
تمرکز و آرامش ذهني در ورزش و توصيه هايي براي آن
تمرکز و آرامش ذهني در ورزش
روان شناسي در ورزش - تمرکز و آرامش ذهني
آرامش ذهني در مقابل استرس يا فشار روحي قرار دارد. استرس يا فشار روحي ممکن است در اثر خستگي، هيجانات بالا، پراکندگي يا هجوم افکار منفي رخ دهد.عوامل استرس زا بطور عمده به دو بخش بيروني يا محيطي و دروني يا شناختي تقسيم مي گردد.
عوامل محيطي مي تواند شامل و سرو صداي زياد يا آلودگي صوتي، کار يکنواخت و مدوام و يا بطور مثال در ورزش، رفتار تماشاچيان موافق و مخالف يا تمرينات پيوسته و سنگين و برنامه ريزي نامتناسب تمريني باشد.
جهت مقابله با عوامل محيطي لازمست تا حد ممکن آنها را کنترل نمود. مربياني که فکر مي کنند با تمرينات فشرده و يکنواخت قادرند ورزشکاران خود را به سطح بالايي از کارايي برسانند، بيشتر سبب افت نيروي جسمي و رواني در آنان خواهند بود. از اين نظر روش تمرين متناوب به عنوان بهترين روش توصيه مي شود.
عوامل شناختي نيز مي تواند بعنوان نمونه شامل افکار منفي، برداشتهاي غيرمنطقي و تفسيرهاي نادرست نسبت به شرايط محيطي و ارزيابي از امکانات فردي باشد. باورها و انتظارات ما بر روي عواطف و خلقيات ما اثر مي گذارند و به ميزان تعيين کننده اي رفتارهاي ما را تحت تأثير قرار مي دهند. باورها و انتظارات ما از چگونگي تعبير و تفسيرمان از رويدادهاي زندگي و طرز تلقي شخصي مان از وقايع و قابليتهاي فردي ما سرچشمه مي گيرند.
يک «تفکر منفي» نسبت به خود همواره بدبينانه مي انديشد، خود را دست کم مي گيرد و نسبت به پديده هاي ديگر ارزيابي معکوس دارند.
راههاي مقابله با افکار منفي
1- توقف افکار منفي: وقتي افکار منفي خود را باز شناختيد مي توانيد با خود پايي و مراقبه اي که از اين طريق بر فرايند تفکر خود مي کنيد، هر گاه متوجه بروز حالات هيجاني و افکار منفي ناشي از آن شديد، بلافاصله آن افکار را متوقف کنيد.
2- تجزيه و تحليل افکار منفي: افکار خود را ارزيابي کنيد، در مقابل افکار منفي، جنبه هاي مثبت خود را يادآور شويد. قبول کنيد که داريد براي حريف، قدرت بيشتري قائل مي شويد، قبول کنيد که حتي شکست خوردن انتهاي کار نيست.
3- جايگزيني افکار مثبت: در اين روش فرد در مقابل افکار منفي، زمينه هاي مثبت و استعدادهاي خود را جويا مي شود و سعي در توجه و شکوفايي آنها مي نمايد.
ايده هاي غيرمنطقي و موجد استرس در ورزشکاران
1- در عملکردهايم نقصي نبايد وجود داشته باشد و نماي عملکرد را ضعيف بنماياند. اگر چنين شود، وحشتناک است.
2- اگر واقعه اي درگذشته بر زندگي ام تأثير گذاشته، امروز نيز تأثير خود را در احساسات و رفتارم همچنان حفظ کرده است .
3- هميشه بايد افراد غيرمنصف و غير صميمي را سرزنش کرد و آنها را موجدات شرير و فاسدي پنداشت.
4- وقايع بايد هميشه آنگونه پيش روند و افراد آنسان عمل کنند که ، مطابق ميل من است.
ادراک
ادراک فرآيندي است که ما از طريق آن، طرحهايي از محرکها را در محيط خود، سازمان مي دهيم و تفسير مي کنيم.
از اين رو مي توان گفت وقتي محسوسات و احساسهايتان براي شما مشخص مي گردند و به آنها وقوف مي يابيد، در واقع ادراک صورت گرفته است. به اين سبب فرايند ادراک مستلزم وجود و حضور دو عامل مهم ديگر است که عبارتند از توجه و تمرکز در هر لحظه محرکهاي مختلفي به مغز مخابره مي شوند و حتي در حافظه بايگاني مي شوند. اما ما تنها به آن دسته از محرکهايي که توجه و به نوعي تمرکز داشته ايم وقوف مي يابيم و ادراکشان مي کنيم.
توجه و تمرکز
قسمت اعظم استراتژي ورزشي بر مبناي «توجه» پايه ريزي شده است.
«توجه» يک فرآيند شناختي است که بوسيله آن اطلاعات رسيده از محرکات، کشفف سازمانبندي و هدايت مي شوند.
در واقع ادراک زماني به سهولت صورت مي گيرد که شما به حس و احساسهاي دريافتي خود توجه کنيد. شايان ذکر است که در ادبيات ورزشي، تمرکز و توجه يکسان انگاشته مي شوند، اما در واقع چنين نيست.
تمرکز، توان نگهداري توجه به روي محرک انتخاب شده براي زمان معيني است. به عبارتي تمرکز ، تثبيت توجه بر موضوع مورد نظر و قدرت حفظ آن است.
سه عامل مهم که برفرايند توجه اثر مي گذارند، عبارتند از :
1- علاقه و رغبت
2- طرح و راههاي ذهني
3- قدرت جداسازي و تميز و تشخيص حرکات نامربوط.
چند توصيه :
1- براي تمرکز فکر، تلاش و سعي زيادي نکنيد.
2- اگر پس از چند هفته تمرين اشکال جدي در تمرکز فکر داشتيد و به نوعي پرش افکار و هجوم در شما شدت داشت ، مناسب است با يک روان شناس مشاوره کنيد.
3- اگر هنگام خيره شدن به شعله شمع ، گاهي چشمهاي شما سنگين شدند و يا ريزش اشک را داشتيد، مي توانيد براي چند لحظه به آرامي پلک ها را روي هم بگذاريد و سپس به خيره شدن ادامه دهيد.
4- اين را بدانيد، تمرکز بايد كششي خود انگيخته باشد و نه کوششي پر زحمت، تمرکز نبايد با فشار انجام شود.
5- تمرکز در کار يا بازي بدين معني نيست که شخص همه انرژي ذهن خود را تنها به يک عمل و يک موضوع محدود کند، اين عمل سبب مي شود تا ميدان هوشياري و وقوف او تنگ شود، لذا نسبت به ساير محرکها و رويدادهاي ضروري پيرامون خود بي خبر و ناآگاه شود.
بهترين حالت آزاد بودن ذهن، توجه جهت داده شده و هدايت آگاهي در مسير مورد نظر است.
قرار دادن زمانی برای تفریح، سرگرمی و ورزش در كنار مطالعه را جهت افزایش تمركز و رفع خستگی مناسب است.
دكتر امیررضا چمنی در گفت وگو اظهار كرد: استرس یك هیجان ناخوشایند و منفی است كه در فرد احساس نگرانی مبهم و ترس بدون علت را ایجاد می كند.
وی افزود: چنانچه استرس به اندازه و به جا و به نوعی متناسب با شرایط امتحان باشد می تواند جنبه مثبت نیز داشته باشد چرا كه می تواند در این صورت تمركز، كارایی و عملكرد بهتری را برای فرد به دنبال داشته باشد ولی اگر شدت نامتناسب باشد عملكرد درست فرد را نیز در امتحانات مختل می كند و به علت بی قراری، عدم تمركز و تحریك پذیری باعث اختلال در عملكرد صحیح در آزمون می شود.
چمنی علائمی مانند تپش قلب، تنگی نفس، سر درد، تهوع و استفراغ، دل درد، بی اشتهایی و بی خوابی را از علائم استرس امتحان برشمرد.
وی همچنین انتظارات نامعقول و نامناسب والدین و اولیاء مدرسه از دانش آموزان، ترس از شكست، نگرانی از نتیجه امتحان و ارتباط دادن موفقیت تحصیلی به نتیجه امتحان را از عوامل ایجاد استرس و اضطراب در دانش آموزان هنگام آزمون دانست.
چمنی در ادامه نسبت به عملكرد معلمان و والدین در خصوص ارزش قائل بودن برای دانش آموز در صورت موفقیت در كسب نمره بالاتر اظهار كرد: اگر معلم و یا والدین كسب نمره بالاتر را ملاكی برای ارزش گذاری بر دانش آموزان بدانند، تنها منبع عزت و اعتماد به نفس دانش آموز نمره امتحان خواهد شد كه بار روانی بسیار شدیدی را برای وی به همراه خواهد داشت و در نهایت عدم نتیجه گیری خوب در امتحان سبب افت روحیه و كاهش اعتماد به نفس دانش آموز می شود.
وی علت دیگر بروز اضطراب امتحان را افكار ناخوشایند و آزار دهنده در خصوص نتیجه امتحان عنوان كرد و گفت: افكار و جملات منفی و مایوس كننده سبب افزایش این اضطراب می شوند.
این متخصص اعصاب و روان تصریح كرد: پذیرش اضطراب به عنوان یكی از موارد طبیعی هر امتحان و آزمون، هدف گذاری مناسب و داشتن انتظارات معقول والدین و معلمین بر اساس استعداد و ظرفیت دانش آموز، برنامه ریزی منظم و مدون در حین امتحانات و تنظیم ساعت مطالعه می تواند در مقابله با اضطراب نقش مهمی داشته باشد.
وی همچنین قرار دادن زمانی برای تفریح، سرگرمی و ورزش در كنار مطالعه را جهت افزایش تمركز و رفع خستگی مناسب دانست و گفت: خواب مناسب و كافی در شب قبل از امتحان و نیز خوردن صبحانه مناسب می تواند در كاهش استرس موثر باشد.
این روانپزشك تاكید كرد: فرد باید بر روی تلاش و كوشش خود تمركز كند و به نتایج احتمالی آزمون و افكار ناخوشایند توجه نكند و با این كار، روحیه مثبت را در خود ایجاد و خود باوری را تقویت كند.
در این راستا فرد می تواند عباراتی همچون “من تلاش خود را كردم، مطالعه كافی داشتم و حتما موفق می شوم” را بكار ببرد.
چمنی وظایف والدین در دوران امتحانات دانش آموزان را فراهم كردن محیط آرام و به دور از تنش های خانوادگی و پرهیز از مقایسه فرزندان با یكدیگر دانست و گفت: والدین نیز با رعایت این فاكتورها در كاهش اضطراب امتحان در دانش آموزان نقش دارند.
امیدوارم تونسته باشم کمک کوچکی برای کسانی که به کاراته علاقه زیادی دارن کرده باشم